Բյուրականի աստղադիտարանում իրականացվող ուսումնասիրություններն ապագայում նպաստելու են տիեզերքի էներգետիկ պաշարների ավելի խորը ընկալմանն ու կիրառմանը:
«Արմենպրես»-ի թղթակցի հետ զրույցում հայտարարեց ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի՝ Վիկտոր Համբարձումյանի անվան Բյուրականի աստղադիտարանի տնօրեն Արեգ Միքայելյանը՝ անդրադառնալով գիտական այս խոշոր կենտրոնում իրականացվող աշխատանքներին, որոնց ընթացքում հայտնաբերվել, բնորոշվել և արձանագրվել են հազարավոր նոր գալակտիկաներ:
– Ներկայում ի՞նչ հետաքրքիր ու կարևոր ծրագրեր են իրականացվում Բյուրականի աստղադիտարանում:
– Մեզ մոտ միշտ առանձնակի ուշադրություն է դարձվել տիեզերական նոր օբյեկտների որոնումներին և ուսումնասիրություններին: Մեր գիտահետազոտական բաժինն, օրինակ, զբաղվում է գալակտիկաներով, մասնավորապես՝ ակտիվ գալակտիկական միջուկներով: Դրանք գրավիչ են հատկապես տիեզերական էներգետիկ աղբյուրներ լինելու տեսանկյունից: Այդ առումով սրանք հեռանկարային ուսումնասիրություններ են՝ միտված առանձին օբյեկտների հայտնաբերմանը, դրանց վերաբերյալ վիճակագրության ձևավորմանը, տվյալների, ֆիզիկական պարամետրերի ընդհանրացմանը, ճառագայթման վերաբերյալ պատկերացում կազմելուն և այլն:
Գիտնականներն ընդհանուր առմամբ համամիտ են, որ ակտիվ գալակտիկաները ճառագայթում են ակրեցիայի շնորհիվ: Դա մի երևույթ է, երբ երկնային մարմնի գրավիտացիոն դաշտը շրջակա տարածությունից վերցնում է նյութ, որի մի մասը հաջորդիվ ընկնում է մարմնի մակերեսին և ճառագայթում է: Պարզ է, որ այդ ճառագայթման էներգիայի արդյունավետությունը 100 անգամ ավելի բարձր է, քան ջերմամիջուկային ռեակցիայինը: Եթե մարդկությունը սովորի օգտագործել այդ էներգիան, դա կարող է հսկայական առաջընթաց ապահովել: Արդեն իսկ պարզ է, որ Բյուրականի աստղադիտարանում իրականացվող ուսումնասիրություններն ապագայում նպաստելու են տիեզերքի էներգետիկ պաշարների ավելի խորը ընկալմանն ու կիրառմանը:
– Հաջողվո՞ւմ է դիտարկել կամ, նույնիսկ հայտնաբերել նոր գալակտիկաներ:
– Հազարավոր նոր գալակտիկաներ ենք հայտնաբերել: Միայն իմ հաշվին՝ շուրջ 3.5 հազար է: Բայց, կուզենայի հստակեցնել, թե ինչ նկատի ունեմ հայտնաբերել ասելով: Նախկինում այդպես էին ասում այն դեպքում, երբ գտնվում կամ բացահայտվում էր որևէ նոր բան, երևույթ, որը մինչ այդ գրանցված չէր գիտական գրականությունում, կատալոգներում ու երբևէ չէր դիտարկվել: Հիմա շատ ավելի խիստ մոտեցում է դրսևորվում: Տիեզերքում կան տրիլիոնից ավելի գալակտիկաներ ու դրանից էլ շատ աստղեր: Դրանցից յուրաքանչյուրը հատ-հատ թվարկելը չի համարվում հայտնաբերում: Աստղագիտությունում «հայտնաբերել» բառը կիրառվում է միայն այն դեպքում, երբ գիտնականը ներկայացնում է տիեզերական այնպիսի նոր օբյեկտ, որը կարող է տալ աստղաֆիզիկական և ֆիզիկայի որոշ խնդիրների պատասխաններ: Այսինքն, պարզապես հերթական աստղ կամ գալակտիկա նշելը դեռևս չի համարվում հայտնագործություն:
Մեր դեպքում խոսքը վերաբերում է այն ակտիվ գալակտիկական միջուկներին, ռադիոգալակտիկաներին, Սեյֆերտի տիպի գալակտիկաներին, որոնք ունեն հատուկ առաքման գծեր և տարբերվում են սովորական գալակտիկաներից: Այդ պարագայում ասում ենք՝ հայտնաբերեցինք: Միայն դրանց մասին հոդվածներն են ներկայացվում միջազգային հեղինակավոր գիտական հանդեսներում: Մեր գիտնականների հեղինակած հոդվածների զգալի մասում հենց նման արդյունք և բովանդակություն է ներկայացվում:
– Վերջին անգամ ե՞րբ է հրատարակվել նման հոդված:
– Մեր աշխատանքն անդադար շարունակվում է: Սովորաբար գիտական խմբի կատարած աշխատանքի մասին հայտարարվում է հոդվածի հրատարակվելուց հետո: Հայտնագործության մասին հոդվածը հանդեսի էջերում կարող է հայտնվել ներկայացվելուց ամիսներ անց: Այնպես որ, վերջին ասածը մի քիչ հարաբերական է: Այսօր էլ ամենօրյա ռեժիմով ուսումնասիրում ենք տիեզերական տարբեր օբյեկտներ, դրանցում ընթացող նոր երևույթները և այլն:
«Աստղագիտություն և աստղաֆիզիկա» (Astronomy & Astrophysics) ամսագրում մեր հրատարակած վերջին հոդվածում 779 գալակտիկա նույնականացվել է որպես ակտիվ գալակտիկա և համարակալվել է: Մինչ այդ դրանք հայտնի չէին որպես ակտիվ գալակտիկական միջուկներ: Բոլորն էլ հայտնաբերել են Բյուրականի աստղադիտարանի գիտնականները: Դրանք հիմնականում այսպես կոչված Մարգարյանի գալակտիկաներից են, որոնք ժամանակին առանձնացրել է հայ անվանի աստղագետ Բենիամին Մարգարյանը: Նա նկատել էր, որ դրանք ջերմաստիճանային ավելցուկ ունեն, բայց մինչև վերջերս պարզ չէր դրանց ֆիզիկական բնույթը: Մենք կարողացանք ըստ ակտիվության դասերի ճշտել դա:
– Այդ գալակտիկաներում կա՞ն մոլորակներ և աստղեր:
– Գալակտիկաներում լինում են միլիարդավոր, իսկ առավել խոշորներում՝ հարյուր միլիարդավոր աստղեր, որոնցից յուրաքանչյուրի շուրջ կարող են լինել մոլորակներ:
Շարունակությունը՝ սկզբնաղբյուրում
Հետևեք մեզ տելեգրամում
