Այսօր Հայ Առաքելական եկեղեցին տոնում է Սուրբ Զատիկը

Այսօր՝ ապրիլի 9-ին Հայ առաքելական եկեղեցին տոնում է հինգ տաղավար տոներից մեկը՝ Սուրբ Հարության տոնը կամ Սուրբ Զատիկը:

Սուրբ Հարության տոնի հետ առնչվող գլխավոր արարողությունները սկսվում են Ավագ շաբաթվա շաբաթ օրը և ավարտվում երկուշաբթի:

Այսպիսով՝ Սբ. Հարության տոնի նախորդ օրը երեկոյան եկեղեցիներում մատուցվում է Ճրագալույցի Սբ. Պատարագ, որով էլ ավարտվում է Զատկին նախորդած յոթ շաբաթ տևած Մեծ Պասի շրջանը:

Հաջորդ օրը՝ կիրակի առավոտյան եկեղեցիներում կատարվում է ժամերգություն, Անդաստանի արարողություն, ապա մատուցվում է Սբ. Պատարագ: Սբ. Հարության տոնին հավատացյալները միմյանց ողջունում են «Քրիստոս հարյավ ի մեռելոց» ավետիսով և ստանում «Օրհնյալ է հարությունը Քրիստոսի» պատասխանը։

Ի՞նչ նախապատմություն ունի Զատիկը կամ Սուրբ Հարության տոնը

Զատիկը թե՛ Հին, և թե՛ Նոր Կտակարաններում համարվում է 5 տաղավար տոներից մեկը: Հիսուս Քրիստոսի խաչելությունից և մահից հետո` երեկոյան, բարեպաշտ մարդիկ Նրա մարմինը իջեցրին խաչից և դրեցին վիմափոր գերեզմանի մեջ` փակելով մուտքը մեծ քարով:

Երեք օր հետո` կիրակի առավոտյան, յուղաբեր կանայք` Մարիամ Մագդաղենացին, Հակոբի մայր Մարիամը և Սողոմեն, գնացին գերեզման՝ անուշաբույր յուղերով օծելու Քրիստոսի մարմինը, սակայն զարմանքով տեսան, որ քարայրի մուտքի քարը հեռացված է, իսկ գերեզմանը` դատարկ: Մինչ նրանք տարակուսում էին, երևացին երկու հրեշտակ և ասացին. «Ինչո՞ւ եք ողջին մեռելների մեջ փնտրում: Այստեղ չէ, այլ հարություն առավ» (Ղուկ. 24:5-6):

Հարության լուրը կանայք ավետում են առաքյալներին, որից հետո Հիսուսը երևում է նրանց: Այսպիսով՝ Քրիստոսի Հարությունը դարձավ քրիստոնեական վարդապետության և հավատի հիմքը:

Ի՞նչպես են պատրաստվում Զատիկին

Զատկի տոնին հավատացյալները հավկիթ են ներկում: Հավկիթը համարվում է հարության և նոր կյանքի սկզբնավորման խորհրդանիշ: Իսկ կարմիր գույնը խորհրդանշում է խաչյալ Հիսուսի կենդանարար արյունը, որ թափվեց մարդկության փրկության համար:

Ըստ Գրիգոր Տաթևացու՝ «Միայն Զատկին ենք ձու ներկում, որովհետեւ ձուն օրինակ է աշխարհի և ինչպես իմաստուններն են ասում. «Դրսի կեղևը նման է երկնքին, թաղանթը՝ օդին, սպիտակուցը՝ ջրին, դեղնուցն էլ երկիրն է: Իսկ կարմիր գույնը խորհրդանշում է, որ աշխարհը գնվեց Քրիստոսի արյամբ: Եվ մենք կարմիր ձուն մեր ձեռքերի մեջ առնելով` հռչակում ենք մեր փրկությունը»:

Սուրբ Զատիկի տոնին հայ քրիստոնյաները չամիչով բրինձ են պատրաստում: Բրինձը խորհդրանշում է մարդկությունը, իսկ չամիչը մարմնավորում է բոլոր քրիստոնյաներին:

Զատկի տոնական սեղանին կարող ենք տեսել հայկական իշխան ձուկ և կարմիր գինի, որոնք խորհրդանշում են Հիսուս Քրիստոսի մարմինն ու արյունը: Պարտադիր է նաև կանաչեղենի տարբեր տեսակների «ներկայությունը»՝ թարխուն, սոխ, համեմ և այլն: Իսկ այս բոլոր ուտեստներն անպայմանորեն ուղեկցվում են հայկական լավաշով:

Լավաշից բացի՝ հացի ևս մեկ տեսակ են պատրաստում Զատիկի համար: Դա քաղցրահամ հացն է՝ կուլիչը:

Ավելի վաղ ժամանակներում Զատիկի տոնը հայերը նշել են զանազան զվարճալի խաղեր խաղալով, երգելով և պարելով: Ներկայումս այն վերածվել է ավելի շատ ընտանեկան ջերմ տոնի: Սակայն մինչ օրս էլ թե՛ մեծահասակները, թե՛ փոքրիկները սիրով են խաղում զատկական «ձու կռվացնելու» խաղը: Ամենաշատ ձվեր կոտրած մասնակիցն էլ համարվում է խաղի հաղթողը: