Ադրբեջանի և Իսրայելի միջև համագործակցությունը ռազմական և քաղաքական տիրույթներից բացի սահուն կերպով անցում է կատարել տնտեսական-տեխնոլոգիական հատված: Գաղտնիք չէ, որ Ադրբեջանը ձգտում է դառնալ եվրաասիական տարածաշրջանի տեխնոլոգիական կենտրոնը և դարպասը դեպի թյուրքական երկրներ։ Բացի այդ, Բաքվի հեռահար նպատակն է դիվերսիֆիկացնել երկրի տնտեսությունը և առավելագույնս նվազեցնել կախվածությունը նավթից: 2022 թ. տվյալներով Ադրբեջանից նավթի արտահանումը կազմել է 95%: Նավթի և գազի մասնաբաժինը դարձյալ գերակշռել է երկրի ՀՆԱ-ում՝ կազմելով 47,8%:
Ակնհայտ է, որ Ադրբեջանը ոգեշնչվել է Պարսից ծոցի երկրների օրինակից և հստակ ռազմավարություն է կազմել նավթից երկրի տնտեսության կախվածությունը նվազեցնելու ուղղությամբ:
Վերջին օրերին արդբեջանական և իսրայելական մամուլում պարբերաբար անդրադարձ է կատարվել Ադրբեջանի ինովացիոն և թվային զարգացման գործակալության (IDDA) մեկնարկած ծրագրին: Համաձայն այդ ծրագրի՝ իսրայելական բոլոր այն ստարտափերը, որոնք կտեղափոխվեն և բիզնես-գործունեություն կծավալեն Ադրբեջանում, 10 տարի ժամկետով ամբողջությամբ կազատվեն կորպորատիվ, գնումների, անշարժ գույքի հարկերից, ինչպես նաև շահութաբաժիններից:
Ծրագրի համաձայն՝ ընկերության աշխատակիցները կվճարեն 0% անձնական եկամտահարկ մինչև 4700 ամերիկյան դոլար աշխատավարձի համար: Այս առավելություններից օգտվելու համար ընկերությունները պետք է աշխատեն առնվազն 1 տարի կամ ունենան 10 և ավելի ամբողջական դրույքով աշխատող աշխատակիցներ, կամ այդ ընկերությունների տարեկան եկամուտը պետք է կազմի 200,000 մանաթ (ավելի քան 117 հազար ամերիկյան դոլար):
Որպես ծրագրի մաս՝ աջակցություն է հատկացվելու նաև դեպի Ադրբեջան ներգաղթին՝ այդ թվում աշխատանքային թույլտվություն ստանալու գործընթացից ազատվելու, բնակության թույլտվության աջակցության, ինչպես նաև այլ հարցերի՝ գրասենյակի և/կամ կացարանների ձեռքբերման աջակցության տեսքով:
IDDA-ն արդեն աշխատում է համապատասխան կադրերի պատրաստման ուղղությամբ և ֆինանսավորում է կրթաթոշակներ ավելի քան 3000 ուսանողների համար «Տեղեկատվական տեխնոլոգիաներ» դասընթացների համար:
IDDA-ի տարածաշրջանային հարցերով փոխտնօրեն Փաշա Ալիևը, ով պատասխանատու է Ադրբեջանում ստարտափների տեղափոխման համար, իսրայելական «Globes» օրաթերթի հետ զրույցում ասել է, որ իսրայելական ընկերությունների ներգրավման նախաձեռնությունն Ադրբեջանում ուժեղ տեխնոլոգիական էկոհամակարգ կառուցելու կարևոր մասն է կազմում:
Արդյո՞ք հաջողություն կունենա այս նախաձեռնությունը
Իսրայելի և Ադրբեջանի միջև հարաբերություններն սկսել են զարգանալ 1992 թվականից: Ադրբեջանը հպարտությամբ շեշտում է երկրում հրեական համայնքի կայուն և անվտանգ առկայությունը:
Երկու երկրների միջև համագործակցությունն առավել կայուն զարգանում է ռազմական ոլորտում: Ադրբեջանն Իսրայելի ռազմական արդյունաբերության հիմնական պատվիրատուն է։ Միայն վերջին տարիներին իսրայելական «Rafael» պաշտպանական սպառազինություն արտադրող ընկերությունից ձեռք է բերել «Spike» հակատանկային հրթիռներ, «Elbit Systems» ընկերությունից՝ «Hermes» անօդաչու թռչող սարքեր, իսկ «Իսրայելական օդատիեզերական արդյունաբերությունից»՝ (IAI) «Harop» պարեկող զինամթերք:
Տարբեր ոլորտներում Իսրայել-Ադրբեջան համագործակցության պատմությունը հուշում է, որ այս ոլորտում ևս գործացկությունը կկայանա: Ուղղակի հարց է առաջանում՝ արդյո՞ք վերոնշյալ ծրագիրը բացառապես ծառայելու է նախանշված նպատակներին:
Ակնհայտ է, որ երկու կողմերն ամեն ինչ անելու են այս ծրագրի կայացման ուղղությամբ: Ակնհայտ է նաև, որ այդպիսով Իսրյալեը մեկ քայլ առաջ է գնալու Իրանի հարևանությամբ իր ներկայությունը մեծացնելու գործում, որքան էլ Բաքուն չխոսի այդ մասին, հրաժարվի ընդունել այդ պնդումները: Իրանում հաճախ են մտահոգություն հայտնում առ այն, որ Ադրբեջանում իսրայելական տարբեր ընկերություններն ուղղորդված հետախուզական գործունեություն են ծավալում Թեհրանի դեմ: Թեհրանն ընդգծում է, որ Իսրայելը տեղ չունի և չպետք է ունենա տարածաշրջանում։
Վերջին շրջանում, սակայն, Իսրայելն ավելի է սեղմում Իրանի շուրջ օղակը՝ ձգտելով մեծ պատերազմի մեջ ներքաշել վերջինիս: Վերջերս Թեհրանում սպանվել էր ՀԱՄԱՍ-ի քաղբյուրոյի ղեկավար Իսմայիլ Հանիեն: Սպանության պատասխանտու է համարվում Իսրայելը, չնայած վերջինս մինչ օրս պաշտոնապես չի ընդունել իր ներգրավվածությունը սպանության իրականացման մեջ: Իրանական կողմը տարբեր մակարդակներով հայտարարել է, որ համապատասխան արձագանք է տալու Թել-Ավիվին: Իսրայելը ևս կարող է որոշակի գործողությունների դիմել գոնե հարձակման հակազդեցության համար: Ադրբեջանի աշխարհագրական դիրքը և այդ երկրում իսրայելի մեծ ներկայացվածությունը մամուլում և վերլուծական շրջանակներում հաճախ է առաջացնում այն հարցը, թե արդյո՞ք այդ նպատակի համար ամենահարմար երկիրն Ադրբեջանը չէ, որը կարող է ծառայել որպես պլացդարմ։ Հատկանշական է, որ Հանիեի սպանությունից մի քանի օր անց իսրայելական ԶԼՄ-ներում հաղորդագրություն տարածվեց այն մասին, թե Իսրայելի բանակն իր զինծառայողներին արգելել է մնալ Ադրբեջանում և Վրաստանում՝ Իրանի կողմից հնարավոր սպառնալիքների պատճառով։
Համադրելով փաստերը՝ կարող ենք նշել, որ Իսրայել-Ադրբեջան այս համագործակցությունը ևս՝ իր բացահայտ և քողարկված նպատակներով, կայանալու բոլոր հնարավորություններն ունի։
Հետևեք մեզ տելեգրամում
