Վերջերս հրապարակված «Սահմաններից այն կողմ. Թուրքիա-Հայաստան հարաբերությունները հանրության աչքերով» զեկույցը անդրադառնում է Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունները ձևավորող խորը արմատավորված հանրային ընկալումներին ու վերաբերմունքին: Հրանտ Դինք հիմնադրամի կողմից հրապարակված ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս հասարակության տրամադրվածությունը կարգավորման գործընթացի նկատմամբ երկու երկրներում տարիներ շարունակ միմյանց հանդեպ ունեցած լարվածության ֆոնին:
Ըստ զեկույցի, պատմական ցավերը, մասնավորապես՝ Հայոց ցեղասպանությունը և դրա տևական հետևանքները, շարունակում են ազդել Հայաստանի հանրային ընկալումների վրա։ Շատ հայեր թուրքերին դիտարկում են պատմական տրավմայի պրիզմայով: Այսպես, հարցված հայերի 38,9%-ը ասել է, որ շատ բացասական է վերաբերվում Թուրքիային։
Ցեղասպանության տրավման վերացական հասկացություն չէ. այն դրսևորվում է ամենօրյա փոխազդեցությունների և հայ հասարակության հավաքական հոգեբանության մեջ։
Զեկույցի համաձայն՝ չնայած Հայաստանի և Թուրքիայի աշխարհագրական դիրքին, 2 ժողովուրդների միջև անմիջական շփումները մնում են սահմանափակ։ Ըստ ուսումնասիրության հայ հարցվածների 92,4%-ը երբեք չի այցելել Թուրքիա, իսկ 80%-ը երբեք չի շփվել թուրքի հետ։ Նման պատկեր է նաև Թուրքիայում. Հայաստանի մասին հանրային գիտելիքները հաճախ մակերեսային են և ձևավորվում են ոչ թե անձնական փորձով, այլ ուրիշների պատմություններով:
Ըստ զեկույցի հանրային շփումների բացակայությունը հանդիսանում է կարգավորման կարևոր խոչընդոտ: Թեև երկու երկրներն էլ ջանքեր են գործադրել երկխոսություն հաստատելու համար՝ հանրային տրամադրություններն ընդհանուր առմամբ հակված են թերահավատության:
Չնայած բացասական ընկալումներին, զեկույցը ընդգծում է ոլորտները, որտեղ մշակութային համագործակցությունները կարող են հիմք հանդիսանալ ապագա համագործակցության համար: Օրինակ, խոհարարական մշակույթը, զբոսաշրջությունը և մշակութային փոխանակումը դիտվում են որպես հարաբերությունների բարելավման հնարավոր ուղիներ:
2020 թվականի Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմը զգալիորեն բարդացրել է երկու երկրների հարաբերությունները։ Զեկույցում նշվում է, որ հակամարտությունից հետո Հայաստանում Թուրքիայի ընկալումը ավելի է վատացել, և շատ հայեր Թուրքիային համարում են Ադրբեջանի ռազմական հաղթանակի մեղսակից։ «Հակամարտության ընթացքում Թուրքիայի ցուցաբերած ակտիվ աջակցությունը Ադրբեջանին հարատև սպիներ է թողել հարաբերություններ վրա։ Շատ հայեր իրենց դավաճանված են զգում Թուրքիայի միջամտությունից և դա ընկալում են որպես պատմական ագրեսիայի շարունակություն։ Արդյունքում Հայաստանում հանրային կարծիքը կոշտացել է, իսկ արդարության ու ցեղասպանության ճանաչման պահանջներն ավելի ընդգծվել»,-ասվում է զեկույցում։
Հետազոտությունն ընդգծում է հանրային կարծիքի կարևորությունը ապագա դիվանագիտական ջանքերի ձևավորման գործում: «Թեև քաղաքական բանակցությունները որոշիչ են համարվում սովորական քաղաքացիների վերաբերմունքը կենսական նշանակություն ունի երկարաժամկետ խաղաղության և համագործակցության պահպանման համար»,-ասվում է զեկույցում: Հետազոտությունը մատնանշում է, որ առանց հասարակության մակարդակում արմատացած անվստահության վերացման, պաշտոնական դիվանագիտական նախաձեռնությունները չեն կարող կայուն հաջողության հասնել։
Զեկույցի արդյունքների համաձայն՝ Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների կարգավորումը ձեռք է բերվում ոչ միայն քաղաքական պայմանավորվածությունների միջոցով. այն պահանջում է հանրության շրջանում կարեկցանքի, փոխըմբռնում և երկխոսության ձևավորում:
Զեկույցում ընդգծվում է, որ կառավարությունները պետք է ստանձնեն կայուն պարտավորություն՝ անցյալի հետ առերեսվելու և ընդհանուր ապագա կառուցելու որը, ի վերջո, կարող է հանգեցնել կարգավորման համար տարվող ջանքերի հաջողությանը:
«Կարգավորման գործընթացը պետք է կախված կլինի ոչ միայն քաղաքական բանակցություններից, այլև սովորական քաղաքացիների՝ միմյանց հետ շփվելու, իրենց պատմության հետ առերեսվելու և համագործակցության և վստահության վրա հիմնված ապագա կառուցելու պատրաստակամությունից»,- ասվում է զեկույցում։
Այսպիսով, «Սահմաններից այն կողմ. Թուրքիա-Հայաստան հարաբերությունները հանրության աչքերով» զեկույցը ընդգծում է Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների կարևորագույն ասպեկտներից մեկը, որը չի կարելի անտեսել:
Անցյալի ընդունումը պարզապես ճանաչման ակտ չէ. կենսական նշանակություն ունի վստահության և համագործակցության համար: Մշակութային փոխանակման և երկխոսության նախաձեռնությունները առաջընթացի ճանապարհ են առաջարկում, սակայն այս հարցում պահանջվում է անկեղծ հանձնառության դրսևորում և՛ կառավարությունների, և՛ ժողովուրդների կողմից: Միայն այս կերպ Հայաստանն ու Թուրքիան կարող են հույս ունենալ հասնել վստահության և ճանապարհ հարթել դեպի ապագա, որը հիմնված է փոխադարձ հարգանքի և համագործակցության վրա:
Հետևեք մեզ տելեգրամում
