Իրանի կողմից անընդունելի է Զանգեզուրի կեղծ միջանցք ստեղծելու Ադրբեջանի պնդումը՝ չհարգելով Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը։Այս մասին regionmonitor.com կայքի հետ զրույցում ասել է Իրանի Ալլամե Թաբաթաբայի համալսարանի դասախոս, միջազգայնագետ Էհսան Մովահեդիանը:
Հարցազրույցը՝ ստորև.
-Պարո՛ն Մովահեդիան, գաղտնիք չէ, որ Ադրբեջանի և Իսրայելի հարաբերություններն անշեղորեն զարգանում են։ Ադրբեջանն իսրայելական զենքի հիմնական գնորդներից է։ Նույնիսկ պաղեստինյան հակամարտությունը ստվեր չի գցել երկկողմ հարաբերությունների վրա։ Վերջին շրջանում մամուլում տեղեկություն տարածվեց, որ Ադրբեջանն աջակցել է Իսրայելին Իրանի վրա հարձակման ժամանակ։ Ի՞նչ կարծիքի եք այս ամենի մասին։
-Իրանում պաշտոնական աղբյուրները չեն հաստատել Բաքվի մասնակցությունն իսրայելական ագրեսիային, սակայն պետք է նշել, որ սիոնիստական ռեժիմը [խմբ.՝ Իսրայելի կառավարությունը] Իրանի և Իրանի բոլոր հարևան երկրների թշնամին է։ Իսրայելն օգտագործում է բոլոր հնարավորությունները Իրան ներթափանցելու և նրան վնասելու համար և փորձում է քանդել Իրանի հարաբերություններն իր հարևանների հետ։ Այս համատեքստում Իսրայելի կործանարար ջանքերը հատուկ չեն որևէ կոնկրետ երկրի: Իսրայելը փորձում է ներթափանցել և դիվերսիա իրականացնել Իրանի բոլոր հարևան երկրներում: Ուստի տարածաշրջանի երկրներն ու Իրանի հարևանները չպետք է ներքաշվեն Իսրայելի այս կեղտոտ խաղի մեջ։ Իսրայելը տարածաշրջանի երկրների ու ազգերի բարերարը չէ և հետապնդում է իր չարագուշակ ու պառակտող շահերը։ Ուստի տարածաշրջանի երկրները պետք է զգոն լինեն և թույլ չտան Իսրայելին չարաշահել դրանք և լարվածություն ստեղծել տարածաշրջանի երկրների միջև։ Իհարկե, Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը նույնպես զգոն ու վճռական է իր ազգային շահերը պաշտպանելու հարցում։
–Նախորդի համատեքստում կարծիք կա, որ Իսրայելը ցանկացած պահի կարող է օգտագործել ադրբեջանական տարածքն ընդդեմ Իրանի: Ձեր կարծիքով, ինչպե՞ս է Իրանը պատրաստվում վարվել այս սցենարի հետ, եթե դա երբևէ տեղի ունենա:
-Հիմնական միտքն այն է, որ Իրանը ոչ մեկի հետ փոխզիջումների չի գնում իր տարածքային ամբողջականությունը պաշտպանելու համար, և ցանկացած կետից Իրանի վրա ցանկացած հարձակում կարժանանա վճռական պատասխանի։ Իրանի վճռական և ջախջախիչ պատասխանը սիոնիստներին ցույց տվեց, որ այս ռեժիմը շատ բարդ խնդիր ունի դիմակայելու Իրանին՝ հաշվի առնելով սեփական սահմանափակ աշխարհաքաղաքական իրավիճակը և տնտեսական ու քաղաքական ճգնաժամերը, իսկ այն տեսակետը, որ սիոնիստները կարող են ցանկացած պահի չարաշահել Բաքվի տարածքն ընդդեմ Իրանի, բոլորովին սխալ է:
Իհարկե, սա չի նշանակում, որ Իրանը զգոն ու պատրաստված չէ, իսկ նման սցենարի դեպքում Իրանի արձագանքի մակարդակը կախված է Բաքվի գործողությունից։ Բայց նման սցենարի հավանականությունը շատ ցածր է։
Նախ, նման գործողությունը կապացուցի Իսրայելի ռազմական և հետախուզական միջամտությունն ու ներկայությունն Ադրբեջանի Հանրապետությունում, ինչը Ալիևը մշտապես հերքել է: Դրա ապացուցումը լուրջ հետևանքներ կունենա Ալիևի կառավարության համար։
Երկրորդ, դրանով Իսրայելը բացում է իր դեմ ճակատամարտի նոր ճակատ, որը չի կարողանա կառավարել և հաջողության հասնել։ Բաքուն ոչ միայն վառելիք և էներգիա է մատակարարում Եվրոպային, այլև բազմաթիվ տնտեսական և առևտրային փոխազդեցություններ ունի Թուրքիայի հետ, որոնք նման սցենարի դեպքում կվտանգեն այս շահերը։ Իրանը նույնպես կարող է ուժով պաշտպանվել ու ջախջախիչ պատասխան ցույց տալ նման հիմար գործողության դեպքում։ Նման լկտիության դեպքում Իրանի հետ Բաքվի դիվանագիտական հարաբերությունները կկործանվեն, իսկ այդ ագրեսիայի իրավական հետապնդումը միջազգային կազմակերպությունների միջոցով կիրականացվի ուժով, օրակարգում կլինի նաև պատասխան հարձակումը հարձակման աղբյուրի վրա։
Այս ամենով, ի վերջո, կչեզոքացվեն նաև պանթուրքերի բոլոր ծրագրերն ու դավադրությունները: Նրանք պնդում են, որ Բաքուն Իրանի բարեկամն է, երկու երկրները եղբայրներ են և խնդիրներ չունեն, իսկ Իրանը քրիստոնյա Հայաստանի հետ լայնորեն համագործակցելու փոխարեն պետք է համագործակցի և բարեկամանա մուսուլման Ադրբեջանի հետ։ Այս հարձակումն իրականացնելով՝ կփաստվի նաև վերոհիշյալ քարոզչության կեղծ լինելը։ Հատկանշական է, որ Իրանը երկու անգամ ռազմական պատասխան է տվել սիոնիստներին, և նրանք չեն կարողացել լուրջ վնաս հասցնել Իրանին։
–Ի՞նչ ազդեցություն ունի ՆԱՏՕ-ին Թուրքիայի անդամակցությունն Իրանի հետ հարաբերությունների վրա: Ինչպե՞ս են նրանք հավասարակշռում համագործակցությունն ու լարվածությունը՝ հաշվի առնելով Թուրքիայի կապերը արևմտյան երկրների հետ:
Թուրքիան երկար տարիներ ՆԱՏՕ-ի անդամ է, և այդ հանգամանքը ստվեր չի գցել երկկողմ հարաբերությունների վրա։ Իրանի և Թուրքիայի շահերը հիմնված են փոխըմբռնման վրա, և կողմերը փորձել են ուշադրության կենտրոնում պահել երկկողմ հարաբերությունները:
Սակայն Թուրքիայի բարեկամությունը ՆԱՏՕ-ի հետ, որը թշնամաբար է տրամադրված Իրանի նկատմամբ, բացասական որոշակի ազդեցություն է ունեցել Իրանի և Թուրքիայի միջև ռազմավարական համագործակցության ընդլայնման վրա։ ՆԱՏՕ-ի հետ Թուրքիայի համագործակցության աճը կհանգեցնի նրան, որ այդ երկիրը կհայտնվի Արևմուտքի առանցքում: Այս ամենը շատ հետևանքներ կունենա հենց Թուրքիայի համար։ Բացի Իրան-Թուրքիա հարաբերությունների վրա այս համագործակցության բացասական ազդեցությունից, Ռուսաստանը, Չինաստանը և Հարավարևելյան Ասիայի որոշ երկրներ նույնպես գոհ չեն ՆԱՏՕ-ի հետ Թուրքիայի համագործակցությունից։ Մասնավորապես, Թայվանի շուրջ հնարավոր է հակամարտություն բռնկվի Չինաստանի և Արևմուտքի միջև։
Թուրքիայի հետ հարաբերությունները կառավարելու համար Իրանը խուսափել է հարաբերությունների անվտանգայնացումից և անցել է առևտրատնտեսական փոխգործակցության խթանման և առկա կարողությունների վրա հենվելու ուղղության, թեև Թուրքիան Իրանի դեմ քաղաքականություն է վարել նույնիսկ մշակութային ոլորտում:
ՆԱՏՕ-ի հետ Թուրքիայի փոխգործակցության աճը նույնպես տնտեսապես վնասում է այդ երկրին: ԱՄՆ նորընտիր նախագահ Թրամփը կարծում է, որ ՆԱՏՕ-ի երկրներն իրենք պետք է վճարեն իրենց պաշտպանության համար և չպետք է հույսը դնեն ԱՄՆ-ի վրա։ Թուրքիան, հաշվի առնելով իր տնտեսական դրությունը, չի կարող իրեն նման ծախսեր թույլ տալ և նման պայմաններում շահագրգռված չի լինի Իրանի հետ լարվածությամբ։
–Ի՞նչ դեր է խաղում Ադրբեջանն Իրանի՝ ավելի լայն տարածաշրջանային ռազմավարության մեջ, և ինչպե՞ս է Իրանը վերաբերվում Թուրքիայի հետ Ադրբեջանի հարաբերություններին:
-Իրանը հարևանների հետ հարաբերությունները զարգացնելու համար վարում է հարևանության քաղաքականություն, և այս առումով Իրանը պատրաստ է զարգացնել իր հարաբերությունները հարևանների հետ այնքանով, որքանով նրանք կամենան: Սա բխում է տարածաշրջանի ժողովուրդների շահերից, և Իրանը պատմության ընթացքում միշտ ձգտել է խաղաղության, կայունության և անվտանգության:
Միևնույն ժամանակ, Իրանը չի ընդունում իր ցամաքային սահմանի կտրումը հարևան 15 երկրներից որևէ մեկի հետ որևէ պատճառով և հավատում է միջազգային իրավունքի և բոլոր երկրների տարածքային ինքնիշխանության պահպանմանը։
Ադրբեջանի Հանրապետությունն Իրանի 15 հարևաններից մեկն է, որն էական դեր չի խաղում Իրանի աշխարհաքաղաքական ծրագրերում։ Իրանի կողմից անընդունելի է նաև Զանգեզուրի կեղծ միջանցք ստեղծելու այս երկրի պնդումը՝ չհարգելով Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը։ Իրանը պատրաստ է Ադրբեջանի Հանրապետության հետ իր հարցերը լուծել երկխոսության միջոցով և, բնականաբար, թույլ չի տա երրորդ կողմերին չափն անցնել և միջամտել այդ հարաբերություններին։
Ադրբեջանի Հանրապետության փոխգործակցությունը Թուրքիայի հետ՝ որպես երկու հարևան երկրների, նորմալ է և համարվում է այս երկու երկրների իրավունքը։ Սակայն, եթե այդ փոխազդեցություններն այնպիսին են, որ սպառնում են Իրանի Իսլամական Հանրապետության ազգային շահերին, Իրանն իր իրավունքն է համարում անհրաժեշտ միջոցներ ձեռնարկել իր շահերը պաշտպանելու համար: Ընդհանրապես, եթե երկիրն անցնի Իրանի թշնամիների կողմը, Իրանն անտարբեր չի մնա և համապատասխան ծրագրեր կկազմի։ Այս համատեքստում գործնական օրինակ են Իրանի տարբեր արձագանքներն Աբրահամյան համաձայնագրին:
Հետևեք մեզ տելեգրամում
