Ստամբուլի «Քադիր Հաս» համալսարանի նախկին ռեկտոր, միջազգային հարաբերությունների պրոֆեսոր Մուստաֆա Այդընը Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների կարգավորման համար այս պահին քաղաքական խոչընդոտից բացի, այլ արգելք չի տեսնում։ Այդ խոչընդոտը նա կապում է ադրբեջանական ներկա դիրքորոշման հետ։ Պրոֆեսորն ուշադրություն է հրավիրում այն հանգամանքի վրա, որ թուրք-ադրբեջանական հարաբերությունները բավական սերտ են, ինչն Անկարային թույլ չի տալիս առաջ շարժվել առանց Ադրբեջանի համաձայնության։
Միջազգային հարաբերությունների պրոֆեսոր Մուստաֆա Այդընը նման տեսակետ է արտահայտել «Արմենպրես»-ի թղթակցի հետ զրույցում՝ անդրադառնալով Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների կարգավորման ներկա գործընթացին և հետագա հավանական զարգացումներին։
Նրա բնորոշմամբ՝ Թուրքիան նախընտրում է առաջ շարժվել Հայաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում, քանի որ դա կօգնի Կովկասում Թուրքիայի ռազմավարական շահերին, ինչպես նաև Եվրոպայի հետ ավելի սերտ հարաբերություններ հաստատելու Թուրքիայի մտադրությանը:
Միջազգայնագետը նշել է՝ չնայած հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման շուրջ ընթացող բանակցություններին և դիվանագիտական շրջանակների միջև շփումներին՝ այդուհանդերձ, Երևան-Բաքու խաղաղության համաձայնագրի ստորագրումն Անկարայի համար դեռևս պայման է մնում։
«Որքան հասկանում եմ, Հայաստանի և Թուրքիայի միջև դիվանագիտական շրջանակների միջև բանակցություններ են ընթանում և քայլեր են նախապատրաստվում կարգավորման ուղղությամբ։ Այնուամենայնիվ, կա մի պայման, որը դեռ մնում է․ դա Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության համաձայնագիրն է, որը պետք է կնքվի, որպեսզի Թուրքիան շարժվի դեպի հարաբերությունների կարգավորում։ Դա արդեն որոշ ժամանակ է, ինչ Թուրքիայի նախագահ Էրդողանի պայմանն է, և որքան գիտեմ, այն դեռ չի փոխվել»,-նկատել է թուրք միջազգայնագետը։
Մուստաֆա Այդընն, այդուհանդերձ, մատնանշել է մի շարք գործոններ և հանգամանքներ, որոնք այս պահին առկա են հայ-թուրքական հարաբերություններում։
«Ստամբուլից Երևան տեղի են ունենում ամենօրյա չվերթներ, Հայաստանն ու Թուրքիան, իհարկե, երրորդ կողմերի՝ հատկապես Վրաստանի տարածքով, առևտուր են անում, հայերն ու թուրքերը կարողանում են ճանապարհորդել միմյանց երկրներ և այլն: Այնպես որ, այդ առումով հարաբերություններն արդեն իսկ կարգավորված են ու նորմալ են»,-մատնանշել է զրուցակիցը։
Գնահատելով հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորմանն ուղղված բանակցությունների ներկա մակարդակը և ընթացքը՝ Մուստաֆա Այդընն ընդգծել է, որ Թուրքիայում նկատվում է, որ Հայաստանի ներկայիս իշխանությունը հարաբերությունների կարգավորմանն ուղղված քայլեր է ձեռնարկում, ինչի արդյունքում փոխվել է նաև բանակցային հռետորաբանությունը։
«Ես կարծում եմ, որ Թուրքիայի ղեկավարությունը հայկական կողմից արվող քայլերը նկատել է, և Անկարան ընդունում է, որ դա բավականին կարևոր է: Դրա շնորհիվ էլ երկու երկրների միջև այս դիվանագիտական բանակցությունները շարունակվում են: Միակ խոչընդոտն ու արգելքը քաղաքական է, քանի որ թուրք-ադրբեջանական հարաբերությունները բավական սերտ են, ինչը Թուրքիային թույլ չի տալիս առաջ գնալ առանց Ադրբեջանի համաձայնության: Օրինակ, վերջին անգամ, երբ Թուրքիան և Հայաստանը ստորագրեցին կապերի մերձեցման և հարաբերությունների կարգավորման արձանագրություններն, այն ժամանակ Ադրբեջանի կողմից մեծ արձագանք եղավ․ ադրբեջանցիները դժգոհում էին, որ Թուրքիան իրենց հետ չի խոսում, չի բացատրում և այլն: Եվ նման արձագանքը հասարակական կարծիք է ստեղծել Թուրքիայում՝ շատ ուշադիր հետևելու համար ադրբեջանական դիրքորոշմանը: Այսպիսով, Թուրքիայի ցանկացած կառավարություն ճնշման կենթարկվի երկրի հասարակության կողմից, որպեսզի Անկարան Բաքվին միայնակ չթողնի»,-նկատել է թուրք պրոֆեսորը:
Վերջինիս դիտարկմամբ՝ Թուրքիայի և Ադրբեջանի միջև գոյություն ունի ինչպես զարգացած տնտեսական, այնպես էլ ռազմական համագործակցություն, ուստի շատ դժվար է դադարեցնել Ադրբեջանի հետ Թուրքիայի ներգրավվածությունը կամ տարանջատել հայ-ադրբեջանական հարաբերությունները թուրք-հայկական հարաբերություններից:
Շարունակությունը՝ սկզբնաղբյուրում․
Հետևեք մեզ տելեգրամում
